@misc{Vardumyan_Gohar_The,
 author={Vardumyan, Gohar and Tokhatyan, Karen},
 howpublished={online},
 publisher={ՀՀ ԳԱԱ «Գիտություն» հրատ.},
 abstract={In ancient Armenia there were various types of sanctuaries and sacred places. They served the purpose of worship and its various manifestations, in which the ritual, its traditions and customs were significant and important. In archaic times the petroglyph environment was also a unique sacred area. The votive elements, in various forms of expressions, are present in many scenes and compositions. The rock paintings with ritual and worship scenes are classified in this article according to their content: a/ world creation and fertility, b/ magic and ritual, c/ imaginary creatures, d/ cosmological ideas, e/ symbols. A comprehensive analysis of these cult types and components presents the petroglyph and its environment as a unique space, where prehistoric man performed rituals vital for his everyday activities, worshiping the forces of nature, luminaries and celestial bodies, and various mythical creatures. Each type of worship is also presented in the context of its later manifestations in other spheres of culture and ethnographic realities. Over the centuries, the petroglyph environment as a sacred area gave way to constructive environments such as temples, altars and others, which were dedicated to gods and goddesses who inherited mythological images from the distant past. Հին Հայաստանում սրբավայրերը բազմազան են եղել՝ տաճարներ, բագիններ, մեհյաններ։ Դրանք ծառայել են պաշտամունքին ու դրա տարաբնույթ դրսևորումներին, որոնցում կարևորվում էին արարողակարգը, ծիսական ավանդույթը և այլն: Վաղնջական ժամանակներում պաշտամունքային ուրույն միջավայր է եղել նաև ժայռապատկերը: Պաշտամունքային տարրերը զանազան դրսևորումներով առկա են շատ տեսարաններում ու հորինվածքներում: Ծիսապաշտամունքային տեսարաններով ժայռապատկերները դասդասվում են ըստ բովանդակության ու թեմային հորինվածքների՝ ա. աշխարհարարում և արգասավորություն, բ. հմայանք և ծես, գ. երևակայական էակներ, դ. տիեզերաբանական պատկերացումներ, ե. խորհրդանշաններ: Պաշտամունքային այս տեսակների և բաղադրիչների համակողմանի վերլուծությամբ ներկայացվում է, որ վաղնջական ժամանակներում ժայռապատկերը և դրա տարածքը յուրահատուկ սրբավայր էր, որտեղ հնադարի մարդը կատարել է իր ամենօրյա կյանքի և գործունեության համար կարևոր ծեսեր՝ երկրպագելով իրեն շրջապատող բնության ուժերին, երկնային մարմիններին ու լուսատուներին և զանազան առասպելական էակներին: Պաշտամունքի յուրաքանչյուր տեսակի համատեքստում ներկայացված են նաև դրա հետագա դրսևորումները մշակույթի այլ բնագավառներում, արտեֆակտներում և ազգագրական իրականության մեջ: Դարերի ընթացքում ժայռապատկերը՝ որպես սրբազան միջավայր, իր տեղը զիջել է կառուցային միջավայրերին՝ տաճարներին, բագիններին, մեհյաններին, որոնք նվիրված էին հեռավոր անցյալից դիցաբանական պատկերացումներ ժառանգած աստվածներին ու աստվածուհիներին: В Древней Армении существовало множество типов святилищ: храмы, багины, алтари, и они служили одной цели – культу и его различным проявлениям, в которых подчеркивалась важность церемонии, ритуальной традиции и т. д. В древности петроглифы также представляли собой уникальную среду для поклонения. Во многих сценах и композициях элементы культа присутствуют в различных проявлениях. Наскальные рисунки с ритуально-культовыми сценами классифицированы по тематическому составу и содержанию: а) сотворение мира и плодородие, б) магия и ритуал, в) воображаемые существа, г) космологические представления, д) символы. На основе комплексного анализа этих типов и компонентов культа представлено, что в древности петроглиф и его среда были своеобразным святилищем, где древний человек совершал важные для своей повседневной жизни и деятельности обряды, поклоняясь силам природы, небесным телам и светилам, различным мифическим существам. В контексте каждого вида поклонения также рассматриваются его дальнейшие проявления в других областях культуры, артефактах и этнографических реалиях. На протяжении столетий наскальное искусство как сакральная среда уступило место конструкционным средам: храмам, пагодам и монастырям, которые были посвящены богам и богиням, унаследовавшим мифологические образы из далекого прошлого.},
 title={The petroglyphs of Armenia and their environment as a sacred area},
 type={Հոդված},
 keywords={Cultural studies},
}