@misc{Ջալալյան_Ալեքսանդր_Իվանե,
 author={Ջալալյան, Ալեքսանդր},
 howpublished={online},
 publisher={ՀՀ ԳԱԱ «Գիտություն» հրատ.},
 language={hy; ru; en},
 abstract={Արևելաքրիստոնեական մշակույթի առանձնահատուկ և ինքնատիպ երևույթ է հայ քաղկեդոնականների ստեղծագործությունը, մասնավորապես ճարտարապետությունը, որը ցայսօր չի գտել իր արժանի տեղը հայ արվեստի պատմության մեջ: Երկաբնակ հայերը, ում համար առավել բարենպաստ պայմաններն էին ստեղծվել XII-XIII դարերում, ակտիվ գործունեություն են ծավալում Հյուսիսային Հայաստանում, կառուցելով մի շարք վանքեր ու եկեղեցիներ: Մասնավորապես Իվանե Երկայնաբազուկի հովանավորությամբ կառուցվում են Թեժառույքի, Կոշի եկեղեցիները, Հնեվանքի գավիթը և, վերջապես, Պղնձահանքի Ս. Աստվածածին եկեղեցին, որը դառնում է ժամանակի ամենանշանավոր քաղկեդոնիկ տաճարը: Պղնձահանքի վանական համալիրը գտնվում է Լոռու մարզի Ախթալա քաղաքում, պատմական Հայաստանի Գուգարք նահանգի Տաշիրք գավառում: Վաղ միջնադարում բնակավայրը հայտնի է եղել Ագարակ անվամբ: Միջին դարերում այն ներկայանում է որպես Պղնձահանք, ինչը կապված է տեղանքի հարուստ պղնձի հանքերի գոյության հետ: Ախթալա անվանումը բնակավայրը ստացել է ուշ միջնադարում: Պղնձահանքի ամրոցը կառուցվել է X դարում Կյուրիկյան Բագրատունիների տիրապետության օրոք: Ազգատոհմը XII դարի սկզբներին կորցնում է իր ազդեցությունն ու տիրույթների զգալի մասը: XII դարավերջին վանքը որպես սեփականություն անցնում է Զաքարյաններին: Քաղկեդոնականություն ընդունած Իվանե Երկայնաբազուկն այստեղ կառուցում է Ս. Աստվածածին եկեղեցին` վանքը վերածելով երկաբնակ հայերի ամենանշանավոր հոգևոր ու մշակութային կենտրոնի: В эпоху расцвета Захаридской Армении правитель части армянских территорий Иване Захарян Долгорукий в конце XII века перешедший из армяно-монофизитской в халкедонитскую веру, превратил принадлежавший монофизитам Кюрикидам монастырь Пхндзаанка (Ахтала) в крупнейший халкедонитский центр Северной Армении. Здесь, по свидетельству Киракоса Гандзакеци и Вартана, был построен храм Св. Богородицы, ктитором которого являлся Иване Долгорукий, где впоследствии и был похоронен. Достоверность этих сведений часто подвергается сомнениям и строительство храма, без учета архитектуры, декоративного убранства, планировочной композиции храма, приписывается Кюрикидам, в частности, княгине Мариам. Сопоставление исторических, библиографических данных с архитектурно-планировочными, декоративно-композиционными и пропорциональными решениями церкви, рассмотрение в совокупности с армяно-монофизитскими памятниками и особенно с архитектурой церкви Св. Богородицы в Ариче, построенной братом Иване – Закаре Долгоруким, свидетельствуют, что ктитором церкви Пхндзаанка несомненно является Иване Долгорукий. В архитектуре двух главнейших храмов Захаридской Армении, построенных братьями – монофизитом Закаре и халкедонитом Иване – отражена верность политических деятелей национальным традициям, а также идея сближения и объединения христианских церквей. Ivane Zakaryan, the ruler of part of Armenian territories during the heyday of Zakarid Armenia, adopted Chalcedonian Christianity at the end of the XII century and turned the Pghndzahank monastery, previously owned by the Monophysite Kyurikids, into a major Chalcedonian center of Northern Armenia. Here, according to the testimony of Kirakos Gandzaketsi and Vardan Areveltsi, the Church of the Holy Mother of God was funded by Ivane the Long-Armed, where he was subse-quently buried. The reliability of this information is often questioned, and the construction of this Church is attributed to the Kyurikids, in particular to Princess Mariam, without taking into account the architecture, decoration and planning composition of the temple. A comparison of historical and bibliographic data with the architectural-planning, decorative-compositional and proportional solutions of the church, consideration of the structure in conjunction with the Armenian Chalcedonian, Georgian, Armenian Monophysite temples, especially with the architecture of the Church of the Holy Mother of God in Harich, built by Ivane’s brother Zakare Amirspasalar [Commander-in-Chief], proves undoubtedly that the ktitor of the Church in Pghndzahank was none but Ivane Zakaryan. The architecture of the two main churches of that time in Zakarid Armenia, built by the brothers – Monophysite Zakare and Dyophysite Ivane, reflects the worldview of politicians, devotion to national traditions, as well as the idea of rapprochement and unification of the Christian churches.},
 title={Իվանե Երկայնաբազուկը` Պղնձահանքի (Ախթալա) Ս. Աստվածածին եկեղեցու կառուցող},
 type={Հոդված},
 keywords={Ճարտարապետագիտություն},
}