@misc{Մովսիսյան_Ֆելիքս_«Մշակ»,
 author={Մովսիսյան, Ֆելիքս},
 address={Երևան},
 howpublished={online},
 publisher={Լիմուշ հրատ.},
 abstract={Արևելահայ լիբերալ հոսանքի գաղափարակիր և առաջամարտիկ «Մշակ» թերթը կարևորել է Իսպանիայում 1872-1876թթ․ ընթացող կառլոսյան պատերազմը, որի ընթացքին պարբերաբար անդրադարձել է «Արտաքին լուրեր» և «Արտաքին տեսություն» բաժիններում։ Թերթն իրավացիորեն նշում է, որ պատերազմի հիմնական պատճառը Բուրբոնների արքայատոհմի ներսում ընթացող գահաժառանգման համար պայքարն է։ «Մշակը» իսպանական պետության կողմնակիցների և դոն Կառլոսի համախոհների միջև ընթացող պատերազմը բնութագրում է որպես քաղաքացիական, արյունալի և եղբայրասպան։ Թերթը կառլոսականներին անվանում է հին կարգերի և կղերականության կողմնակիցներ, իսկ նրանց զորքը՝ ավազակախումբ, որը պայքարում է օրինական իշխանության դեմ։ «Մշակը» դրվատում է Իսպանիայում հանրապետության հռչակումը և կարծիք հայտնում, որ իսպանական ժողովուրդը խանդավառված է երկրում հանրապետության հաստատումով։ Ելնելով այս մտայնությունից՝ թերթը կառլոսյան պատերազմը համարում է հին կարգերի կողմնակիցների և առաջադիմության միջև պայքար, ծնվող հանրապետության ու մեռնող միապետության հուսահատ պատերազմ։ Газета «Мшак», идеолог и флагман восточноармянского либерального течения, регулярно освещала ход Карлистской войны в Испании 1872-1876 гг. в разделах «Зарубежные новости» и «Зарубежное обозрение». Газета справедливо утверждала, что основной причиной войны является борьба за престолонаследие внутри династии Бурбонов. «Мшак» характеризовал продолжающуюся войну между сторонниками испанского государства и последователями дона Карлоса как гражданскую, кровавую и братоубийственную бойню. Газета называет карлистов приверженцами старого порядка и клерикализма, а их армию – бандой, борющейся против законного правительства. «Мшак» восторженно приветствовал провозглашение республики в Испании и высказал мнение, что испанский народ с энтузиазмом отнесется к установлению республики в стране. Исходя из этих соображений, газета считала Карлистскую войну борьбой между сторонниками старого порядка и поборниками прогресса, отчаянной войной между зарождающейся республикой и отмирающей монархией. ‘’The Mshak’’ newspaper, the ideologue and pioneer of the Eastern-Armenian liberal current, highlighted the ongoing Carlist War taken place in Spain in 1872-1876, the course of which was regularly covered in ‘’The Foreign News’’ and ‘’Foreign Review’’ sections. The newspaper stated that the main reason for the war was the struggle for the succession to the throne within the Bourbon dynasty. ‘’The Mshak’’ characterized the ongoing war between the supporters of the Spanish state and that of Don Carlos as being civil, bloody and fratricidal. The newspaper considered the Carlists to be supporters of the old order and the clergy and their army- a gang fighting against the legitimate government. ‘’The Mshak’’ praised the declaration of the Republic in Spain and thought that the Spanish people were enthusiastic about the establishment of the Republic in their country. Based on this, the newspaper considered the Carlist war to be a struggle between supporters of the old order and progress, a desperate war between the emerging republic and the dying monarchy.},
 title={«Մշակ» թերթն Իսպանիայում Կառլոսյան երրորդ պատերազմի մասին},
 type={Գիտական հոդվածների ժողովածու},
 keywords={Պատմագիտություն, Հայ պարբերական հրատարակություններ},
}