@misc{Հարությունյան_Արսեն_Տաթևի,
 author={Հարությունյան, Արսեն},
 address={Երևան},
 howpublished={online},
 publisher={ՀՀ ԳԱԱ},
 abstract={Միջնադարյան Հայաստանի վանական համալիրների բնականոն զարգացումը խոչընդոտել են նաև երկրաբանական երևույթները, մասնավորապես՝ երկրաշարժերը: Այդ մասին են վկայում գրավոր սկզբնաղբյուրներում պահպանված բազմաթիվ տեղեկությունները, որոնց վերլուծությամբ փորձել ենք ներկայացնել Սյունյաց եպիսկոպոսանիստ և հոգևոր-մշակութային կենտրոն Տաթևի վանքի շինարարական փուլերի ընդհանուր նկարագիրը: Ուսումնասիրությունը պարզում է, որ հիմնադրումից ի վեր Տաթևի վանական համալիրը դարերի ընթացքում քանիցս հիմնանորոգվել ու նոր շինություններով է համալրվել, որոնց բուն պատճառը տեղանքին բնորոշ երկրաբանական փոփոխություններն ու երկրաշարժերն են: Այսու, կարելի է հատկանշել շինարարական յոթ ընդգրկուն փուլ՝ IX դարից մինչև 1931 թ. մեծ երկրաշարժը (երկրաշարժեր են գրանցվել նաև 735 թ., 1139 թ., 1232 թ., 1235 թ., 1308 թ., 1406 թ., 1658 թ., 1840-ականներ, 1881 թ.), որոնց հետևանքով համալիրը, չնայած կրած վնասներին ու կորուստներին, շարունակել է ընդարձակվել: Փաստելի է, որ, օրինակ, Ս. Պողոս-Պետրոս տաճարը կառուցվել է 895-906 թթ. երկրաշարժից խարխլված վաղմիջնադարյան եկեղեցու տեղում՝ Սյունյաց իշխանների մեկենասությամբ, կամ Ս. Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցին, որը մեծապես վնասվել էր Գանձակի 1139 թ. երկրաշարժից, 1295 թ. ի հիմանց վերակառուցվել է Սյունյաց մետրոպոլիտ Ստեփանոս Օրբելյանի նախաձեռնությամբ և այլն: Պետք է արձանագրել նաև, որ երկրաշարժերի հետևանքով վերափոխվող վանական համալիրի շինարարական փուլերի արդյունավետությունը պայմանավորված էր նաև այս հոգևոր կենտրոնի՝ ոչ միայն վանական, այլև կրթամշակութային գործառույթներով, որոնց գագաթնակետը դարձավ Տաթևի բարձրագույն համալսարանը: Естественному развитию монастырских комплексов средневековой Армении препятствовали, помимо прочего, геологические процессы, в частности землетрясения, о чем свидетельствуют многочисленные сведения, сохранившиеся в первоисточниках. Исследование Татевского монастыря показало, что со времени своей постройки Татевский монастырский комплекс неоднократно подвергался реставрации и был дополнен новыми строениями, основной причиной чего являются характерные для данной местности геологические изменения и землетрясения. Подводя итоги, для периода с IX века до мощного землетрясения 1931 года (землетрясения были зафиксированы также в 735 г., 1139 г., 1232 г., 1235 г., 1308 г., 1406 г., 1658 г., 1840-х гг., 1881 г.) можно выделить семь крупных этапов строительства, в результате которых комплекс, несмотря на причиненный урон, продолжал расширяться. Например, храм Св. Павла и Петра был построен в 895-906 годах на мес-те поврежденной в результате землетрясения раннесредневековой церкви благодаря меценатству князей Сюника; или церковь Св. Григория Просветителя, сильно пострадавшая от землетрясения в Гандзаке в 1139 году, которая в 1295 году была основательно перестроена по инициативе митрополита Сюника Степаноса Орбеляна и т.д. Необходимо также отметить, что результативность строительных этапов преображавшегося после землетрясений монастырского комплекса была обусловлена не только религиозно-духовной, но и культурно-просветительской ролью этого комплекса, апогеем чего стал Татевский университет. The normal development of the monastic complexes of medieval Armenia was also hindered by geological factors, in particular, earthquakes. Numerous data preserved in written sources testify about them, with an analysis of which we have tried to present a general description of the construction stages of the episcopal see of Syunik and religious-cultural center Tatev monastery. It turned out, that since its foundation, Tatev monastery has been renovated during the centuries and replenished with new buildings, the main rea-son of which is conditioned by geological factor and particularly earthquakes typical of the place. In the result of our investigation seven comprehensive construction stages can be identified – since IXth century until the earthquake in 1931 (earthquakes have been regis-tered in 735, 1139, 1232, 1235, 1308, 1406, 1658, 1840s, 1881) and despite the damage and losses the monastic complex continued to expand. For instance, with the help of the princes of Syunik the St. Paul and Peter Cathedral was built during 895-906, in the place of an early medieval church shaken by an earth-quake, or St. Gregory the Illuminator church, which was greatly damaged by an earthquake of Gandzak in 1139, was fundamentally reconstructed on the initiative of Syunik Metropoli-tan Stepanos Orbelyan in 1295 etc. It should be noted that the efficiency of the construction stages of the monastic complex, which was transformed by earthquakes, conditioned not only monastic, but also educational-cultural functions of this religious center, the culmination of which became the Tatev University.},
 type={Հոդված},
 title={Տաթևի վանքի շինարարական փուլերը (ըստ երկրաշարժերի տարեգրության)},
 keywords={Հնագիտություն},
}